🌜🌛चंद्राची माहिती

🌕 * चंद्राची माहिती* 🌕 
*********************** 

पृथ्वीचा उपग्रह म्हणून चंद्र आपल्याला माहित आहे. अवकाशातील सर्वात जवळची वस्तू व रोज रात्री साथसंगत करत प्रकाशणारी सर्वात मोठी वस्तू म्हणूनही चंद्र जवळचा वाटतो. पण हा चंद्र परप्रकाशी आहे, हे सांगितल्यावरच लक्षात येते. चंद्र आकाशात नसेल ती रात्र म्हणजे अमावस्येची रात्र आपल्याला नकोशी वाटते. याउलट पौर्णिमेच्या शीतल चांदण्यात फेरफटका करायला, गप्पा मारायला कोणीही आनंदाने तयार असते. 

सूर्यमालिकेतील ग्रहांना उपग्रह आहेत त्यांची निर्मिती बहुधा ग्रहांबरोबरच झाली असावी. चंद्र हा पृथ्वीच्या साथसंगतीनेच वावरतो. पृथभोवती २९.५३ दिवसांतच प्रदक्षिणा घालत याच्या पृथ्वीबरोबर सूर्यप्रदक्षिणाही चालू असतात. पण यात एक मोठा फरक आहे. पृथ्वी स्वतःभोवती फिरते. चंद्र पृथ्वीभोवती फिरतो व बरोबर तेवढ्याच वेळात स्वतःभोवती देखील फिरतो ! त्यामुळे पृथ्वीवरून चंद्राची फक्त एकच बाजू सतत दिसत असते. याचा परिणाम तापमानावरही होतो. सूर्याच्या बाजूचे तापमान खूपच उष्ण म्हणजे १२० अंश सेंटीग्रेड असते तर दुसऱ्या बाजूला उणे १५३ अंश सेंटीग्रेड इतके अतिथंड तापमान राहते. 

चंद्राचा आकार पृथ्वीच्यापेक्षा खूपच लहान म्हणजे एक पन्नासांश आहे. चंद्राचा व्यास ३,४३६ किलोमीटर आहे. पृथ्वीपासून चंद्रापर्यंत अंतर ३,८४,००० किलोमीटर इतके आहे. चंद्राचे गुरुत्वाकर्षण आकारमानामुळे पृथ्वीच्या तुलनेत खूपच कमी म्हणजे एक षष्ठांश आहे. याचा अर्थ माणसाचे वजन पृथ्वीपेक्षा तेथे कमी भरते व त्याला तेथे वावरताना खूपच सुटसुटीत वाटते. हा अनुभव अंतराळवीरांनी तेथे प्रत्यक्षात घेतला आहे. अवजड पोषक अंगावर चढवूनही ते तेथे सहज वावरू शकले. पण याच कमी गुरुत्वाकर्षणाचा दुष्परिणाम म्हणजे चंद्रावर कसलेही वातावरण टिकू शकले नाही. वातावरण टिकवून धरण्याएवढे गुरुत्वाकर्षण नसल्याने तेथे वारे नाहीत, हवा नाही, आर्द्रताही नाही. यामुळेच चंद्र दुरून आकर्षक वाटला, तरी प्रत्यक्षात एक उजाड, बोडका, खाचखळग्यांचा प्रदेश आहे. 

चंद्राचा जो भाग आपल्याला दिसत नाही त्याबद्दल अपार उत्सुकता अनेकांच्या मनात होती. तेथे तरी काही सापडेल, असे उगाचच वाटत होते. पण जेव्हा या अंतराळयानातून तेथेही फेर्‍या मारून छायाचित्रे घेतली गेली, तेव्हा दोन्ही पृष्ठभागांत काहीही फरक आढळला नाही. सुर्यप्रकाशामुळे फक्त तापमानातील बदल जाणवतात. विविध उल्कापातांमुळे चंद्राचा पृष्ठभाग खडबडीत झाला असावा. कित्येक मैल आकाराची गोलाकार विवरे त्यावर आढळतात. काही ठिकाणी अंतर्गत शीलारसातून उद्भवलेले डोंगरही आहेत, तर काही ठिकाणी घट्ट खडकपण आढळतात. 

चंद्राची रोज नव्याने दिसणारी अवस्था म्हणजेच चंद्राच्या बदलत्या कला. पौर्णिमेला संपूर्ण गोलाकार चंद्र आकाशात दिसतो, कारण त्या वेळी सूर्याला तो पूर्ण सामोरा असतो. याउलट अमावस्येचा चंद्र सूर्य व पृथ्वी यांमध्ये येतो वा पृथ्वीकडील भाग पूर्णतः प्रकाशाविना असल्याने, प्रकाशाचे परावर्तन न झाल्याने आपल्याला चंद्र दिसत नाही. 

चंद्रावर पहिले मानवी पदार्पण २१ जुलै १९६९ रोजी अंतराळवीर नील आर्मस्ट्राँग यांनी केले. काव्यात्म चंद्र व प्रत्यक्षातला चंद्र यांत फारच तफावत आढळल्याने व तेथील शुष्क, वातावरणरहित पृष्ठभागाची पूर्ण जाणीव झाल्यापासून चंद्र हा शास्त्रज्ञांचा फारसा औत्सुक्याचा विषय राहिलेला नाही. 

चंद्राचे खडक म्हणजे चंद्रावरून पृथ्वीवर आणलेले खडक आज विविध देशातील संग्रहालयात ठेवलेले आहेत. त्यांचे पृथक्करणसुद्धा करून झाले आहे. चंद्र व पृथ्वी जरी एकाच मालिकेचे घटक असले, तरी दोघांच्या घडणीत, बनावटीत फरक आहे. घटकांच्या अभ्यासावरून निष्कर्ष असे सांगतो की, चंद्र पृथ्वीपासून वेगळा निघालेला भाग नक्कीच नाही. 

* 'सृष्टी विज्ञानगाथा' या पुस्तकातून* 

*_🌚 चंद्राबद्दल हे माहीत आहे का?_* 

_ भारताचे चांद्रयान-2 सोमवारी दुपारी चंद्राच्या दिशेने यशस्वीरीत्या झेपावल्याने चंद्राबाबत सर्वांच्या मनात पुन्हा एकदा कुतुहल निर्माण झाले आहे. पृथ्वीचा उपग्रह असलेल्या चंद्राबाबत अजूनही अनेक गोष्टी अज्ञात आहेत. आज जाणून घेऊया चंद्राबाबतच्या अशाच काही रंजक गोष्टी_ 

◼चंद्रावरील तापमान हळुहळू कमी होत आहे. त्यामुळे चंद्राचा पृष्टभाग आकुंचन पावत असल्याचे नासाच्या संशोधनामधून समोर आले आहे. गेल्या लाखो वर्षांत चंद्राचा पृष्टभाग सुमारे 50 मीटरनी आकुंचन पावला आहे. 

◼20 जुलै 1969 रोजी अमेरिकेचे नील आर्मस्ट्राँग आणि बझ एल्डिन यांनी चंद्रावर पाऊल ठेवले होते. मात्र त्याबाबत नेहमीच शंका घेतली जाते. तसेच चंद्रावर वातावरण नसताना तिथे झेंडा फडकलाच कसा असा प्रश्नही उपस्थित केला जातो. 

◼चंद्रावरील तापमानामध्ये कमालीची तफावत आढळते. जेव्हा सूर्योदय होतो तेव्हा चंद्रावरील तापमान 127 अंशापर्यंत पोहोचते. तसेच सूर्यास्ताच्यानंतर येथील तापमान -153 अंशापर्यंत कमी होते. 

◼चंद्रावर वसाहत करण्याचे स्वप्न मानव अनेक वर्षांपासून पाहत आहे. चंद्राच्या पृष्टभागावर कधीकधी मानवी चेहरे दिसल्याचे सांगितले जाते. मात्र चंद्राच्या पृष्टभारावरील खडबडीतपणामुळे अशा आकृती दिसतात. 

◼अंतराळातील हालचालींमुळे चंद्र पृथ्वीपासून दूर जात आहे. त्यामुळे 55 कोटी वर्षांनंतर एकवेळ अशी येईल जेव्हा चंद्र आपल्यापासून खूप दूर गेलेला असेल. त्यामुळे पृथ्वीवर संपूर्ण सूर्यग्रहण दिसू शकणार नाही. 

◼रात्रीच्या वेळी चंद्राला पाहिल्यानंतर लांडगे मोठ्याने ओरडतात, असे सांगितले जाते. मात्र त्यात काहीही तथ्य नाही. 

*_📍 आतापर्यंत 12 जण चंद्रावर जाऊन आले आहेत. त्यापैकी सर्वजण अमेरिकन आहेत. तसेच एकही महिला आतापर्यंत चंद्रावर गेलेली नाही._*